डिपफेक म्हणजे काय? फायदे आणि तोटे

डिपफेक म्हणजे काय? फायदे आणि तोटे

कृत्रिम बुद्धिमत्ता अर्थात एआय आल्यापासून वापर आणि गैरवापराबद्दल चिंता वाटू लागली आहे. सध्याच्या आधुनिक तंत्रज्ञानाचा गैरफायदा घेऊन गुन्हे करण्याची प्रवृत्ती वाढली आहे. इतकेच नव्हेतर डिपफेक व्हिडीओ तयार करून सेलिब्रिटींना बदनाम करण्याचा प्रकार सुरु झाला आहे. एआय तंत्रज्ञानाच्या मदतीने, कोणत्याही व्यक्तीचा चेहरा आणि आवाज दुसऱ्याच्या आवाजाने आणि चेहऱ्याने बदलला जातो. सहसा सायबर गुन्हेगार फसवणुकीसाठी याचा वापर करतात. विशेष म्हणजे या प्रकारचे तंत्रज्ञान इंटरनेटवर सहज उपलब्ध आहे. केवळ प्रसिद्ध व्यक्तीच नाही तर सर्वसामान्य व्यक्तीही त्याला बळी पडू शकतात.

डिपफेक हा एक नवा तंत्रज्ञान आहे जो विशेषतः डिप लर्निंग तंत्रज्ञानावर आधारित आहे. डिपफेक तंत्रज्ञान हा कृत्रिम बुद्धिमत्ता आणि मशीन लर्निंग या तंत्रज्ञानांचा वापर करून विकसित झाला आहे. याचा शोध 2014-2015 दरम्यान झाला, आणि त्याचे प्रमुख योगदान जनरेटिव्ह ॲडव्हर्सरियल नेटवर्क्स या तंत्रज्ञानाने केले. ते दोन न्यूरल नेटवर्क्स – जनरेटर आणि डिस्क्रिमिनेटरच्या द्वंद्वात्मक प्रक्रियेद्वारे नवीन आणि वास्तविक वाटणारे मीडिया तयार करण्याची क्षमता प्रदान करतात. सुरुवातीला हे तंत्रज्ञान फक्त संशोधन आणि मनोरंजन क्षेत्रात वापरले जात होते. मात्र, कालांतराने या तंत्रज्ञानाचा गैरवापर होऊ लागला आणि ते एक गंभीर सामाजिक समस्या बनली. डिपफेक्स या तंत्रज्ञानाचा उपयोग फोटोज, व्हिडिओज आणि ऑडिओ क्लिप्सचे स्वरूप बदलण्यासाठी केला जातो. या तंत्रज्ञानाच्या साहाय्याने एखाद्या व्यक्तीचे चेहरे, आवाज किंवा शरीरगत हालचाली दुसऱ्या व्यक्तीच्या व्हिडिओमध्ये अत्यंत वास्तववादी पद्धतीने बसवले जातात. यामुळे एक असा व्हिडिओ तयार होतो जो पाहून अनेकदा खरा वाटतो, पण खऱा नसतो.

डिपफेक तंत्रज्ञानाने मीडिया आणि क्रिएटिव्ह क्षेत्रात अनेक नवीन संधी निर्माण केल्या आहेत. तथापि, या तंत्रज्ञानाचा दुरुपयोग समाजावर हानिकारक प्रभाव टाकू शकतो. त्यामुळे, या तंत्रज्ञानाचा योग्य आणि नैतिक वापर सुनिश्चित करणे आवश्यक आहे. समाजातील प्रत्येक व्यक्तीला या तंत्रज्ञानाबद्दल जागरूक असणे आणि त्याचा दुरुपयोग होऊ नये यासाठी पावले उचलणे आवश्यक आहे.

डिपफेक तंत्रज्ञानाचा योग्य प्रकारे वापर केला तर त्याचा उपयोग अनेक क्षेत्रात होऊ शकतो. चित्रपट, दूरदर्शन मालिका इत्यादींमध्ये विशेष प्रभाव निर्माण करण्यासाठी वापर होऊ शकतो. ऐतिहासिक घटनांचे पुनर्निर्माण करण्यासाठी आणि शैक्षणिक व्हिडीओ तयार करता येतील.

डिपफेक हे एक शक्तिशाली तंत्रज्ञान आहे. त्याचा योग्य वापर केला तर ते मानवजातीच्या भल्यासाठी काम करू शकते. मात्र, त्याचा गैरवापर रोखणे ही आजची सर्वात मोठी आव्हान आहे. सरकार, तंत्रज्ञान कंपन्या आणि सर्व नागरिकांनी मिळून या समस्येवर तोडगा काढण्यासाठी प्रयत्न करणे आवश्यक आहे.