एक नमन गोरा पार्वती, हर बोला हर-हर महादेव

वाचण्यासारखी बातमी

पोळ्याच्या दिनी ‘झडत्या’ची लोकसंस्कृती

शेतकर्‍यांचे वैभव असलेला बैलांचा दिवस म्हणजे पोळा. वर्षभर राबणार्‍या बैलांची पिठोरी अमावश्येच्या दिवशी पूजा करून कृतज्ञता व्यक्त करणारा पोळा हा सण उत्साहाने साजरा केला जातो. पोळ्याच्या आदल्या दिवशी बैलांच्या खांदे शेकणीचा कार्यक्रम असतो. बैलांचे खांदे तूप किंवा तेल, हळद लावून शेकतात. ‘आज आवतन घ्या अन् उद्या जेवायला या’ या शब्दात बैलांना पोळ्याचे आमंत्रण दिले जाते.

पोळ्याच्या दिवशी ‘झडत्या’ची लोकसंस्कृती ही एक प्राचीन परंपरा आहे. या परंपरेत, पोळ्याच्या दिवशी, महिला आणि मुली नैसर्गिक रंगांपासून बनवलेल्या झडत्या बनवतात आणि त्या आपल्या घरांच्या प्रवेशद्वारावर, खिडक्यांच्या चौकटीवर आणि दारांच्या चौकटीवर लावतात. या झडत्यांमुळे घरात सकारात्मक ऊर्जा येते आणि घर सुंदर दिसते अशी समजूत आहे.

‘वाटी रे वाटी खोबर्‍याची वाटी,

महादेव रडे दोन पैशासाठी,

पारबतीच्या लुगड्याले छप्पन गाठी,

देव कवा धावला गरिबांसाठी’

एक नमन गोरा पार्वती,

हर बोला हर-हर महादेव’.

(Har Har Mahadev)

झडत्या बनवण्याची प्रक्रिया ही एक कला आहे. महिला आणि मुली या झडत्यांमध्ये विविध प्रकारच्या नमुने आणि आकार वापरतात. काही झडत्यांमध्ये फुलांच्या नमुने असतात, तर काही झडत्यांमध्ये देवी-देवतांच्या प्रतिमा असतात. झडत्या बनवण्यासाठी, महिला आणि मुली नैसर्गिक रंगांपासून बनवलेल्या रंगांचा वापर करतात. या रंगांमध्ये गवार, कडुनिंब, बेल, हिरवी मिरची इत्यादींचा समावेश होतो.

पोळ्याच्या दिवशी झडत्या लावण्याची परंपरा ही एक सुंदर आणि पारंपारिक परंपरा आहे. ही परंपरा महाराष्ट्रात आणि इतर अनेक ठिकाणी पाळली जाते.

‘गणा रे गणा,

गण गेले वरच्या राणा,

वरच्या राणातून आणली माती,

ते दिली गुरूच्या हाती,

गुरूनं घडविला महानंदी,

तो नेला हो पोळ्यामंदी,

एक नमन कावळा पारबती,

हर बोला हर-हर महादेव’

‘एक चाळा, बैल पोळा,
बैल गेला हो पवनी वाळा,
पवनीच्या काटाले पावल हो
राबणाऱ्या शेतकऱ्याले भरभरून देईल दे,
एक नमन गौरा पारबती हर बोला हर हर महादेव’

काळ्या वावरात धानाची शेती,
धानाला लागली रोगांची लागण,
रामराव म्हणते बुडाली शेती,
विजु पाटील म्हणते लाव मातीले छाती,
एकनमन गौरा पारबती हर बोला हर हर महादेव.

सुर्यास्ताच्यावेळी गावाबाहेरील मोकळ्या जागेवर आम्रपानांच्या तोरणाखाली बैलांना उभे केल्यावर गावातील मान्यवर व्यक्तींचा मानाचा बैल येईपर्यंत पोळा फुटत नाही. ढोल ताशांच्या गजरात शेतकर्‍यांनी सीमेवर बैल आणले की, झडत्यांचा दुय्यम सामना सुरू होतो. पोळ्याच्या दिवशी बैलांला बेगड, गेरू, गाठी, मटाक्या, घुंगरू, झूल आदी साहित्य बैलांसाठी वापरल्या जातो. ग्रामीण भागात पोळ्याच्या दिवशी झडत्यांची लोकसंस्कृती असली तरी त्यातून सर्व सामन्य शेतकर्‍यांनी परिस्थिती झडत्यातून विशद होते. Har Har Mahadev

‘वाटी रे वाटी खोबर्‍याची वाटी,

महादेव रडे दोन पैशासाठी,

पारबतीच्या लुगड्याले छप्पन गाठी,

देव कवा धावला गरिबांसाठी’

एक नमन गोरा पार्वती,

हर बोला हर-हर महादेव’.

नापिकीत ही झडती त्यातून महत्वाचे असे. त्यातूनही दुसर्‍यांवर मात करून झडतीद्वारे आनंद घेतला जात असे. पोळय़ाच्या अक्षता कपाळाला लावून एकमेकांना अलिंगण देऊन शेतकरी स्नेहभाव प्रकट करतात. पूर्वीच्या काळी गावातील पाटलांची बैलजोडी वाजत गाजत निघत होती. आता ही प्रथा काळाच्या ओघात लोप पावली.

‘बळी रे बळी लिंब बनी,

अशी कथा सांगेल कोणी’,

‘राम-लक्ष्मण गेले हो वनी,

राम-लक्ष्मणाने आणली वनफुले’,

ते महादेव पारबतीच्या हाती,

तिनशे साठ नंदी एक नमन..

याप्रकारे वर्णन करून अनेक पौराणिक दाखले झडत्यातून देत असत. झडती म्हणारा आपली झडती पूर्ण करीत आला की, लगेचच लोक

‘एक नमन कवळा पारबती. हर.. हर.. बोला, हर-हर महादेव, असे जोराने ओरडतात. त्यानंतर

‘मेंढी रे मेंढी

शेंबडी मेंढी

ते खाते आला-पाला

तिचा गुरू माहा चेला

लाथ मरून सरका केला

‘ एक नमन कवळा पारबती

हर बोला हरहर महादेव

आदी झडत्या गायल्या जातात. विविध विषयांवर झडत्या होत असल्या तरी पोळा फोडण्यासाठी विशेष झडती म्हटली जाते. Har Har Mahadev

एक नमन‌ गोरा पार्वती हर बोला हर हर महादेव ll Ram kshirsagar live ll

नमन गोरा पार्वती, हर बोला हर-हर महादेव

पोळ्याच्या दिवशी, झडत्या लावताना महिला आणि मुली ‘नमन गोरा पार्वती, हर बोला हर-हर महादेव’ असे म्हणतात. या म्हणीचा अर्थ असा की, गोऱ्या पार्वतीला नमस्कार, आणि हर-हर महादेव. या म्हणीमुळे देवी पार्वती आणि भगवान शिवांना वंदन केले जाते.

पोळ्याच्या दिवशी झडत्या लावणे ही एक सुंदर आणि पारंपारिक परंपरा आहे. ही परंपरा महाराष्ट्रात आणि इतर अनेक ठिकाणी पाळली जाते.

पोळ्याचा आनंद शेतकर्‍यांसाठी सुखदायक असतो. या पारंपरिक सणाचे स्वरूप बदलत चालले असले तरी ग्रामीण भागात पोळ्याच्या दिवशी झडत्यांची लोकसंस्कृती आजही कायम आहे. पोळ्यात ‘झडत्या’ आवर्जून म्हटल्या जातात. पोळ्यात म्हणण्यात येणार्‍या झडत्या हा लोकसाहित्यातील महत्वपूर्ण घटक आहे.

बैलपोळ्याच्या हार्दिक शुभेच्छा!

शेतीसाठी अविभाज्य अशा बैलांचा आदर व्यक्त करण्यासाठी साजरा होणारा बैलपोळा हा सण आपल्या कृषीप्रधान संस्कृतीचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. या दिवशी बैलाला आंघोळ घालून, त्याला सजवून, त्याला पुरणपोळीचा नैवेद्य दाखवून त्याचे आभार मानले जातात.

बैलपोळा हा सण आपल्याला मुक्या प्राण्यांप्रती कृतज्ञता व्यक्त करण्यास शिकवतो. बैलांशिवाय शेती करणे अशक्य आहे. ते आपल्याला अन्न, वस्त्र, निवारा देतात. त्यांच्या कठोर परिश्रमांमुळेच आपण सुखी जीवन जगतो.

बैलपोळ्याच्या या शुभ प्रसंगी आपण सर्वांनी बैलांप्रती कृतज्ञता व्यक्त करूया आणि त्यांना चांगल्या प्रकारे सांभाळूया.

पुढील काही शुभेच्छा संदेश खालीलप्रमाणे आहेत:

आला बैलपोळा, सण आनंदाचा, बैलाला पुरणपोळीचा नैवेद्य, बैलाच्या कठोर परिश्रमांसाठी कृतज्ञता व्यक्त.
बैलपोळ्याच्या हार्दिक शुभेच्छा! बैलांप्रती कृतज्ञता व्यक्त करूया, त्यांना चांगल्या प्रकारे सांभाळूया.
बैलपोळा हा सण आपल्या कृषीप्रधान संस्कृतीचा अभिमान आहे. या दिवशी आपण बैलांवर प्रेम आणि आदर व्यक्त करूया.
बैलपोळ्याच्या हार्दिक शुभेच्छा! बैलांमुळेच आपण सुखी जीवन जगतो. त्यांच्या कठोर परिश्रमांसाठी त्यांना धन्यवाद.

आपल्या सर्वांना बैलपोळ्याच्या हार्दिक शुभेच्छा!

झडत्यांची लोकसंस्कृती

झडत्या ही एक लोकसंस्कृती आहे. या झडत्यांमुळे घरात सकारात्मक ऊर्जा येते आणि घर सुंदर दिसते अशी समजूत आहे. झडत्या बनवण्याची प्रक्रिया ही एक कला आहे. महिला आणि मुली या झडत्यांमध्ये विविध प्रकारच्या नमुने आणि आकार वापरतात. झडत्या बनवण्यासाठी, महिला आणि मुली नैसर्गिक रंगांपासून बनवलेल्या रंगांचा वापर करतात.

झडत्यांचे महत्त्व

पोळ्याच्या दिवशी झडत्या लावण्याचे अनेक महत्त्व आहे.

झडत्यांमुळे घरात सकारात्मक ऊर्जा येते.
झडत्यांमुळे घर सुंदर दिसते.
झडत्या बनवण्याची प्रक्रिया ही एक कला आहे.
झडत्या बनवून महिला आणि मुली त्यांच्या कलागुणांना वाव देतात.

Pola is a thanksgiving festival celebrated by farmers in Maharashtra and Chhattisgarh, to acknowledge the importance of bulls and oxen, who are a crucial part of agriculture and farming activities. It falls on the day of the Pithori Amavasya in the month of Shraavana.

pola festival

pola festival 2023

pola bangles

pola meaning

pola japan