शेतकर्‍यांचे वैभव असलेला बैलांचा दिवस म्हणजे पोळा. वर्षभर राबणार्‍या बैलांची पिठोरी अमावश्येच्या दिवशी पूजा करून कृतज्ञता व्यक्त करणारा पोळा हा सण उत्साहाने साजरा केला जातो. पोळ्याच्या आदल्या दिवशी बैलांच्या खांदे शेकणीचा कार्यक्रम असतो. बैलांचे खांदे तूप किंवा तेल, हळद लावून शेकतात. ‘आज आवतन घ्या अन् उद्या जेवायला या’ या शब्दात बैलांना पोळ्याचे आमंत्रण दिले जाते.
झडत्या बनवण्याची प्रक्रिया ही एक कला आहे. महिला आणि मुली या झडत्यांमध्ये विविध प्रकारच्या नमुने आणि आकार वापरतात. काही झडत्यांमध्ये फुलांच्या नमुने असतात, तर काही झडत्यांमध्ये देवी-देवतांच्या प्रतिमा असतात. झडत्या बनवण्यासाठी, महिला आणि मुली नैसर्गिक रंगांपासून बनवलेल्या रंगांचा वापर करतात. या रंगांमध्ये गवार, कडुनिंब, बेल, हिरवी मिरची इत्यादींचा समावेश होतो.
पोळ्याच्या दिवशी झडत्या लावण्याची परंपरा ही एक सुंदर आणि पारंपारिक परंपरा आहे. ही परंपरा महाराष्ट्रात आणि इतर अनेक ठिकाणी पाळली जाते.
‘गणा रे गणा,
‘एक चाळा, बैल पोळा,
बैल गेला हो पवनी वाळा,
पवनीच्या काटाले पावल हो
राबणाऱ्या शेतकऱ्याले भरभरून देईल दे,
एक नमन गौरा पारबती हर बोला हर हर महादेव’
काळ्या वावरात धानाची शेती,
धानाला लागली रोगांची लागण,
रामराव म्हणते बुडाली शेती,
विजु पाटील म्हणते लाव मातीले छाती,
एकनमन गौरा पारबती हर बोला हर हर महादेव.
सुर्यास्ताच्यावेळी गावाबाहेरील मोकळ्या जागेवर आम्रपानांच्या तोरणाखाली बैलांना उभे केल्यावर गावातील मान्यवर व्यक्तींचा मानाचा बैल येईपर्यंत पोळा फुटत नाही. ढोल ताशांच्या गजरात शेतकर्‍यांनी सीमेवर बैल आणले की, झडत्यांचा दुय्यम सामना सुरू होतो. पोळ्याच्या दिवशी बैलांला बेगड, गेरू, गाठी, मटाक्या, घुंगरू, झूल आदी साहित्य बैलांसाठी वापरल्या जातो. ग्रामीण भागात पोळ्याच्या दिवशी झडत्यांची लोकसंस्कृती असली तरी त्यातून सर्व सामन्य शेतकर्‍यांनी परिस्थिती झडत्यातून विशद होते. Har Har Mahadev
‘वाटी रे वाटी खोबर्‍याची वाटी,
‘बळी रे बळी लिंब बनी,
नमन गोरा पार्वती, हर बोला हर-हर महादेव
पोळ्याच्या दिवशी, झडत्या लावताना महिला आणि मुली ‘नमन गोरा पार्वती, हर बोला हर-हर महादेव’ असे म्हणतात. या म्हणीचा अर्थ असा की, गोऱ्या पार्वतीला नमस्कार, आणि हर-हर महादेव. या म्हणीमुळे देवी पार्वती आणि भगवान शिवांना वंदन केले जाते.
पोळ्याच्या दिवशी झडत्या लावणे ही एक सुंदर आणि पारंपारिक परंपरा आहे. ही परंपरा महाराष्ट्रात आणि इतर अनेक ठिकाणी पाळली जाते.
बैलपोळ्याच्या हार्दिक शुभेच्छा!
शेतीसाठी अविभाज्य अशा बैलांचा आदर व्यक्त करण्यासाठी साजरा होणारा बैलपोळा हा सण आपल्या कृषीप्रधान संस्कृतीचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. या दिवशी बैलाला आंघोळ घालून, त्याला सजवून, त्याला पुरणपोळीचा नैवेद्य दाखवून त्याचे आभार मानले जातात.
बैलपोळा हा सण आपल्याला मुक्या प्राण्यांप्रती कृतज्ञता व्यक्त करण्यास शिकवतो. बैलांशिवाय शेती करणे अशक्य आहे. ते आपल्याला अन्न, वस्त्र, निवारा देतात. त्यांच्या कठोर परिश्रमांमुळेच आपण सुखी जीवन जगतो.
बैलपोळ्याच्या या शुभ प्रसंगी आपण सर्वांनी बैलांप्रती कृतज्ञता व्यक्त करूया आणि त्यांना चांगल्या प्रकारे सांभाळूया.
पुढील काही शुभेच्छा संदेश खालीलप्रमाणे आहेत:
- आला बैलपोळा, सण आनंदाचा, बैलाला पुरणपोळीचा नैवेद्य, बैलाच्या कठोर परिश्रमांसाठी कृतज्ञता व्यक्त.
- बैलपोळ्याच्या हार्दिक शुभेच्छा! बैलांप्रती कृतज्ञता व्यक्त करूया, त्यांना चांगल्या प्रकारे सांभाळूया.
- बैलपोळा हा सण आपल्या कृषीप्रधान संस्कृतीचा अभिमान आहे. या दिवशी आपण बैलांवर प्रेम आणि आदर व्यक्त करूया.
- बैलपोळ्याच्या हार्दिक शुभेच्छा! बैलांमुळेच आपण सुखी जीवन जगतो. त्यांच्या कठोर परिश्रमांसाठी त्यांना धन्यवाद.
आपल्या सर्वांना बैलपोळ्याच्या हार्दिक शुभेच्छा!
झडत्यांची लोकसंस्कृती
झडत्या ही एक लोकसंस्कृती आहे. या झडत्यांमुळे घरात सकारात्मक ऊर्जा येते आणि घर सुंदर दिसते अशी समजूत आहे. झडत्या बनवण्याची प्रक्रिया ही एक कला आहे. महिला आणि मुली या झडत्यांमध्ये विविध प्रकारच्या नमुने आणि आकार वापरतात. झडत्या बनवण्यासाठी, महिला आणि मुली नैसर्गिक रंगांपासून बनवलेल्या रंगांचा वापर करतात.
झडत्यांचे महत्त्व
पोळ्याच्या दिवशी झडत्या लावण्याचे अनेक महत्त्व आहे.
- झडत्यांमुळे घरात सकारात्मक ऊर्जा येते.
- झडत्यांमुळे घर सुंदर दिसते.
- झडत्या बनवण्याची प्रक्रिया ही एक कला आहे.
- झडत्या बनवून महिला आणि मुली त्यांच्या कलागुणांना वाव देतात.
Discussion about this post